Αρχαία Ακρόπολη Προέρνας
Στην Τοπική Κοινότητα Νέου Μοναστήριου, είναι προσβάσιμο και επισκέψιμο το Γυναικόκαστρο-Αρχαία Ακρόπολη Πρόερνας, που παρουσιάζει μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Η Πρόερνα των ιστορικών χρόνων οικοδομήθηκε επάνω στα ερείπια παλαιοτέρων οικισμών, οι οποίοι αναπτύχθηκαν στο γήλοφο «Ταψί». Το προελληνικό όνομα της πόλης προδίδει την αδιάσπαστη συνέχεια της κατοίκησης της θέσης από την εποχή του Χαλκού, γεγονός που σταδιακά επιβεβαιώνεται και από την αρχαιολογική έρευνα.
Αρχαιολογικά στοιχεία
Μέχρι στιγμής, οι πρωϊμότερες ενδείξεις κατοίκησης χρονολογούνται στο τέλος της Πρώιμης εποχής του Χαλκού (3.300-2.100 π.χ.). Ωστόσο, τα περισσότερα στοιχεία, οικοδομικά κατάλοιπα αλλά και τάφοι, προέρχονται από την Ύστερη εποχή του Χαλκού ή Μυκηναϊκή περίοδο (1.550-1.050 π.χ.). Στο τέλος της Πρωτογεωμετρικής περιόδου (τέλος 10ου-αρχές 9ου αι. π.Χ.) χρονολογείται μικρός θολωτός τάφος, που βρέθηκε στη νότια κλιτή του γήλοφου. Οι επόμενοι οικισμοί τοποθετούνται στην Ύστερη Γεωμετρική (750-700 π.Χ.) και την Πρώιμη Αρχαϊκή περίοδο (7ος αι. π.Χ.). Πιθανώς από τον 9ο έως και τουλάχιστον τον 7ο αι. π.Χ. κατασκευαστήκαν στη θέση και ορισμένα μονόχρωμα αψιδωτά κτίσματα.
Τα ανασκαφικά δεδομένα μαρτυρούν για την ακμή της Πρόερνα κυρίως κατά τον 4ο και τμήμα του 3ου αι. π.Χ. Εντούτοις, η αποκάλυψη, σε βραχώδεις ύψωμα στα νοτιοανατολικά της αρχαίας πόλης, τμήματος του ιερού της Δήμητρος Προερνίας αποδεικνύει ότι η πόλη των ιστορικών χρόνων άρχισε να διαμορφώνεται ήδη από τους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους. Στο ιερό αυτό η παλαιότερη από τις δύο οικοδομικές φάσεις χρονολογείται στο τέλος του 6ου ή στην αρχή του 5ου αι. ενώ η δεύτερη στον 4ο αι. π. Χ.
Η Πρόερνα τειχίστηκε εκ νέου κατά το τέλος του 4ου ή την αρχή του 3ου π.Χ. Η νεότερη αυτή οχύρωση, γνωστή σήμερα ως «Γυναικόκαστρο», ιδρύθηκε σε βραχώδη απόληξη του Ναρθακίου όρους στα ΒΑ του σύγχρονου οικισμού του Νέου Μοναστηρίου. Μετά από την ίδρυση της σημαντικό μέρος της δραστηριότητας της πόλης θα πρέπει να μεταφέρθηκε εντός των τειχών. Η κατασκευή της οχύρωσης αυτής, η έκδοση νομίσματος στη διάρκεια του 3ου αι. π.Χ. και η συνέχιση της λειτουργίας του ιερού της Δήμητρος ως Θεσμοφορίου έως και τον πρώιμο 2ο αι. π.Χ. τουλάχιστον, όπως τεκμηριώνει αναθηματική επιγραφή που βρέθηκε στο ιερό, αποδεικνύουν ότι η ζωή στην πόλη συνεχίστηκε καθ’ όλη την διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων. Από την ανασκαφική έρευνα προκύπτει ότι η θέση εξακολούθησε να κατοικείται για ένα διάστημα και κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά σταδιακά ο οικισμός συρρικνώθηκε και εγκαταλείφθηκε.
Επίσης, στην ίδια περιοχή έχουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όπως προαναφέρθηκε, το «Ιερόν της Δήμητρος» (4ος π.Χ.), ο πρωτογεωμετρικός θολωτός τάφος, ο γήλοφος Ταψί (προϊστορικός συνοικισμός της Χαλκοκερτίας), καθώς και το αρχαιολογικό περίπτερο με ευρήματα των ανασκαφών.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ένα τμήμα της Ακρόπολης Πρόερνας, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών ανάδειξής της από το Υπουργείο Πολιτισμού και την αρμόδια Εφορία Προϊστορικών και κλασικών Αρχαιοτήτων, έχει παραδοθεί προς χρήση στους επισκέπτες και τους κατοίκους της περιοχής, ενώ παράλληλα έχει ξεκινήσει η προσπάθεια διαμόρφωσης και παράδοσης στο κοινό περισσοτέρων επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων της Φθιώτιδας.
Ήδη, η ανάδειξη της ακρόπολης της Προέρνας έχει πραγματοποιηθεί από την ΙΔ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων Λαμίας (Τηλ. 2231029992), στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ, με μεγάλη δαπάνη (580.000 €) και αποτελεί το μοναδικό επισκέψιμο και διαμορφωμένο με σύγχρονες προδιαγραφές αρχαιολογικό χώρο στο Νομό Φθιώτιδας. Συγκεκριμένα το πρόγραμμα ανάδειξης και ανάπλασης, επικεντρώθηκε στο νότιο τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου, περιλάμβανε αποψιλώσεις, καθαρισμούς και αποχωματώσεις για την πλήρη αποκάλυψη του τείχους, των πυλών και των πύργων του, στερεώσεις λίθων σε τμήματα που κινδύνευαν με κατάρρευση, κατασκευή περιπτέρου εισόδου, διαμόρφωση διαδρόμων περιήγησης και χώρων στάσης και θέασης, τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων, πλήρη τοπογραφική, σχεδιαστική και φωτογραφική τεκμηρίωση και ηλεκτροφωτισμό. Επίσης με τη συμβολή του πρώην Δήμου Θεσσαλιώτιδας, βελτιώθηκε το οδικό δίκτυο και δημιουργήθηκε χώρος στάθμευσης. Με τον τρόπο αυτό ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί σε ένα μεγάλο τμήμα της ακρόπολης, να γνωρίσει της αρχές της αρχαίας οχυρωματικής, τα επιμέρους στοιχεία του αμυντικού έργου καθώς επίσης το ρόλο του και την ιστορία του, στο πλαίσιο της ιστορικής διαδρομής και της μνημειακής τοπογραφίας της αρχαίας Πρόερνας.
Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στο χώρο διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις (μουσικές ή θεατρικές παραστάσεις), σύνηθως τον Άυγουστο έκαστου έτους.
Πατώντας εδώ και επιλέγοντας κατόπιν τον αντίστοιχο σύνδεσμο, μπορείτε να διαβάσετε ενημερωτικό έντυπο για την Αρχαία Πρόερνα.